Aangezien we dit voorjaar gespaard gebleven zijn van nachtvorst zijn er heel wat bloemknoppen te bespeuren op onze kiwiplanten. Bij een goede bestuiving kan meer dan 90 % van de vrouwelijke bloemen uitgroeien tot vruchten zodat we dit jaar een grote oogst kunnen verwachten. Een vaak gestelde vraag is hoe je mannelijke en vrouwelijke kiwiplanten kunt onderscheiden? We gaan er dieper op in.
Kiwiplanten zijn éénslachtig, dit wil zeggen dat we planten aantreffen die enkel mannelijke bloemen produceren en andere planten die enkel vrouwelijke bloemen produceren.
Wat is het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke kiwibloemen?
De mannelijke bloemen zijn samengesteld uit gemiddeld 5 tot 8 kelk- en kroonbladeren, een gereduceerd vruchtbeginsel en meer dan 10 meeldraden die op overvloedige wijze pollen produceren. Meestal zijn ze kleiner dan de vrouwelijke bloemen. De mannelijke bloemen produceren een beetje nectar aan de basis van de kroonbladeren en ze hebben ook een doordringende geur.
Er komt steeds meer dan één bloem voor per bladoksel, soms zijn er dat meer dan 7, doch alle bloemen zijn los van elkaar ingeplant.
Foto Mannelijke kiwibloemen
Vrouwelijke bloemen zijn samengesteld uit 6 tot 7 kelk- en kroonbladeren en een goed ontwikkeld ovarium met een diameter van 7 tot 8 mm. Het vruchtbeginsel is bezet met vele stampers, bovenstandig en meerhokkig.
Er zijn meeldraden aanwezig doch deze produceren geen fertiel stuifmeel. Vrouwelijke bloemen zijn groter dan mannelijke maar bloeien minder uitbundig. De uitbundigheid van de bloei is afhankelijk van de cultivar. Monty is een weelderig bloeiende cultivar, Hayward een gering bloeiende cultivar. Vrouwelijke bloemen produceren geen nectar, ze hebben wel een zeer aangename geur.
Foto Vrouwelijke kiwibloemen
De bloemknoppen beginnen zich slechts te openen een 10 tal dagen voor de volle bloei. In België is de bloei meestal gesitueerd rond 10 juni.
Hoewel mannelijke en vrouwelijke bloemen pollen of stuifmeel produceren zijn alleen het pollen van de mannelijke bloemen fertiel. Het is dus noodzakelijk dat de mannelijke pollen getransporteerd worden van de mannelijke bloemen naar de vrouwelijke bloemen en planten om bevruchting te kunnen verwezenlijken.
Eén mannelijke bloem kan ongeveer 9,4 mg pollen produceren. Een goed onderhouden mannelijke plant kan tot 14 kg bloemen produceren wat neer komt op meer dan 100 g pollen per plant.
De dichtheid van het bladerdek enerzijds en de lichte, vlug uitdrogende pollenkorrels anderzijds zijn er de oorzaak van dat windbestuiving onvoldoende is. Zelfs indien een mannelijke stuifmeelkorrel een vrouwelijke bloem kan bereiken is deze meestal niet meer kiemkrachtig.
Om een goede bevruchting te kunnen realiseren heeft men dus de hulp van insecten, voornamelijk bijen en hommels, nodig voor het transport van de pollen.
De elementen die voor de aantrekking van de insecten zorgen zijn o.a. de grote opvallende bloemen, het gele pollen dat in overvloed en in pakjes afgezet wordt en de typische geur. Ook het feit dat de bloemen neerhangend zijn, maakt hen aangewezen op insectenbestuiving. Meestal telt men 3 tot 4 maal meer bijen op een mannelijke plant dan op een vrouwelijke. Waarschijnlijk is dit te wijten aan de nectar, die niet te vinden is in de vrouwelijke bloem en aan de dichtere bloembezetting per takje bij de mannelijke bloemen.
Uit studies is ook gebleken dat vruchten ontstaan uit bloemen bevrucht via bijen een zwaarder gewicht hebben dan vruchten ontstaan uit windbestoven bloemen. Het aantal pitten in een vrucht kan ook als maat gezien worden voor de kwaliteit van de bevruchting. Vruchten afkomstig van bloemen bestoven door bijen hebben een hoger aantal pitten en een hoger vruchtgewicht. Voor een goede grootte moet een vrucht van de Hayward cultivar tussen de 1000 en 1400 zaden bevatten. Om dit aantal te bereiken dienen er 12.000-18.000 kiemkrachtige pollen van de mannelijke naar de vrouwelijke bloemen overgebracht te worden, iets wat niet zonder moeite verloopt. Bijen en hommels zijn dus een voorname tussenschakel voor een goede bestuiving. We zien dat de bijen en hommels gedurende 20-30 seconden bedrijvig op de bloemen rondklauteren en een groot aantal pollen verzamelen op het lichaam en pollenzakken. De grootste activiteit is s´ morgens waar te nemen, wanneer de pollen lichtjes bedauwd zijn en gemakkelijk te verzamelen.
Foto Een hommel bezoekt eerst een mannelijke bloem om vervolgens een vrouwelijke bloem te bestuiven.
Een essentieel punt voor de bestuiving is de aanwezigheid van mannelijke klonen die hetzelfde bloeitijdstip hebben als de vrouwelijke cultivars. De mannelijke bloemen produceren enkel kiemkrachtige pollen de eerste 2 tot 3 dagen na opening, later drogen ze uit en sterven. De vrouwelijke bloemen daarentegen zijn ontvankelijk tot 7-9 dagen na opening en zelfs tot drie à vier dagen na het afvallen van de kroonbladeren.
Een goede kieming van de pollen is mogelijk bij temperatuur gelegen tussen de 14 en 26°C.
In sommige jaren zijn slechte weersomstandigheden gedurende de bloeiperiode er de oorzaak van dat de activiteit van de bijen gestoord wordt en men moet overschakelen naar handbestuiving. Ook bij gunstig weer tijdens de bloei gebeurt het vaak dat de planten welke minder goed beschermd staan of meer schaduw ontvangen elk jaar slechts weinig en kleine vruchten geven als gevolg van een slechte bestuiving. Handbestuiving kan dit probleem gemakkelijk verhelpen.
Bij het verzamelen van mannelijke bloemen neemt men pas geopende bloemen omdat deze het grootste aantal kiemkrachtige pollen bezitten. Bloemen van de goede mannelijke cultivar bevatten ongeveer 3 miljoen of 9,5 mg bruikbare pollen. Het is best de mannelijke bloemen juist voor gebruik te trekken en deze te verzamelen in kleine plastic dozen
Indien nodig kan men droge bloemen gedurende 48 uur bewaren in gesloten dozen en bij een temperatuur van 4 -6°C. Echter door veel transport en lange bewaring zal het aantal kiemkrachtige pollen sterk verminderen zodat bewaring enkel als een noodoplossing mag gebruikt worden.
De handbestuiving zelf gebeurt als volgt: neem de vrouwelijke bloem in de ene hand en met een draaiende beweging wrijft men met de andere hand de meeldraden van de mannelijke bloem over de stampers van de vrouwelijke bloem zodat er een groot aantal pollen afgezet wordt. Met één mannelijke bloem kan men ongeveer 5 vrouwelijke bloemen bestuiven. Vrouwelijke bloemen zijn tot 8 dagen ontvankelijk voor pollen, in praktijk echter worden de beste resultaten bij handbestuiving bekomen bij vrouwelijke bloemen die 3 dagen geopend zijn.
De lengte van de bloeiperiode hangt af van de klimatologische omstandigheden. In sommige jaren is er slechts een verschil van 6 dagen in de bloeiperiode, in andere jaren kan er 18 dagen verschil zijn tussen het openen van de eerste en de laatste bloemen 
Foto Bloemen enkele dagen na de bestuiving
Ook nu nog kan men kiwi´s aanplanten !
Wie op zoek is naar kiwiplanten kan steeds terecht bij de auteur van dit artikel.
