Het is niet noodzakelijk om een tuin op de begane grond te bezitten, om er plezier aan te beleven: een geschikt, plat dak kan met enige vindingrijkheid en fantasie in een prachtige daktuin omgetoverd worden. Aspecten als grotere warmte, beslotenheid en beschutte ligging kunnen zowel voor planten als mensen een aangename bijkomstigheid zijn, met een beetje geluk is er ook nog een fraai uitzicht. Hieronder beschrijven we een bestaande daktuin en vervolgens hoe die aangelegd werd. De aanleg van een daktuin onderscheidt zich natuurlijk fundamenteel van de normale tuinvormgeving en vereist aandacht voor geheel nieuwe aspecten. Hoe hoger de gebouwen, des te groter zijn de problemen; toegankelijkheid, bescherming, watertoevoer en gewicht zijn factoren die een aanzienlijke rol spelen, en in een gewone tuin nauwelijks.
Een ander specifiek probleem is een eventuele schoorsteen, meestal precies op de verkeerde plek. Belangrijker is echter het vraagstuk van het gewicht. Voor u iets onderneemt, moet u vaststellen of de structuur van het gebouw berekend is op het gewicht van een daktuin. Bij twijfel moet u deskundigen raadplegen. Naast de technische problemen is er de wind waarmee u duchtig rekening zal moeten houden. Het lijkt aannemelijk dat in een bebouwde omgeving wind van ondergeschikt belang is, maar een zuchtje wind in de straat is op de derde etage al gauw tot een stevige bries aangewakkerd. Daarom is een deugdelijk windscherm voor de planten en uzelf onontbeerlijk.
Ontwerp en vormgeving
Enkele princiepen zijn hetzelfde als bij een tuin op de begane grond. Ligging ten opzichte van de zon en de wind, uitzicht, situering van ramen en deuren en beschikbare ruimte zijn ook hier essentiële factoren. U kunt op millimeterpapier de hele situatie in de juiste verhoudingen weergeven.
Planten en aarde in bakken moeten vooral langs de buitenranden gesitueerd worden, opdat het gewicht vooral door de buitenmuren gedragen wordt. Vaak is het afdekmateriaal van platte daken niet bijzonder geschikt en vraagt om een aanpassing, zoals gedeeltelijke bedekking met (lichte) tegels of met grint.
Al deze mogelijkheden en onmogelijkheden in overweging genomen is een ontwerp gemaakt.
 |
Situatieschets
Daktuinen zijn in het algemeen niet erg groot en een oppervlak van 10.5 x 6m zal geen uitzondering zijn. Eén zijde begrensd door een hoge wand, de tegenovergestelde door een lagere, met uitstekende schoorstenen. Vanaf de deur kijkt men direct op een lager gelegen huis. De bodem is bedekt met asbestplaten en her en der lopen pijpen. Aan de hoge wand bevindt zich een televisie-antenne. Het is er verder bijzonder winderig door de lage omheining, dus alleen bij absoluut windstil weer geschikt om er te zitten.
Wind
De eerste daad is het aanbrengen van een windscherm. Voor dit doel gebruiken we een houten frame gebouwd en overdekt met doorzichtig PVC-golfplaat. De voorzijde wordt open gehouden en de windzijde afgeschermd met horizontale, houten planken of latten, waardoor de kracht van de wind gebroken wordt en toch luchtverplaatsing mogelijk bleef, die voorkomt dat de temperatuur op hete dagen ondraaglijk wordt. De houten wand verbergt aanwezige buizen en onttrekt een handig schuurtje en een onontbeerlijk waterreservoir aan het oog. Langs de daklijst kan een houten balustrade aangebracht worden, maar omdat onze tuin ook door kinderen benut wordt, hebben we besloten hem voor alle zekerheid met glaswanden, met afgeronde randen, af te schermen. Het uitzicht blijft onbelemmerd en de windoverlast wordt aanzienlijk verminderd. Een bijkomend structureel voordeel in dit geval was de aanwezigheid van, behalve de buitenmuren, een extra dragende wand langs de houten wand. Dit maakt het mogelijk niet alleen langs de dakranden, maar ook in het centrum plantenbakken aan te brengen.
 |
Bodem
We hebben enkele plantenbakken van verschillende hoogte en een bank gebouwd, die de overgang naar het zonneterras vormt. Daarna was de bodem aan de beurt. De asbestplaten, elk 23 cm², bedekten het hele oppervlak. Eerst werden ze grondig geschrobd, waarna tenslotte een redelijk kleur grijs te voorschijn kwam, alleen was er nog steeds te veel van dat grijs. Ander materiaal eroverheen is een oplossing, maar het gewicht ervan is problematisch. Betontegels zijn daarom niet geschikt, natuursteen ook niet. Dunnere tegels, grint of steenslag zijn lichter, maar in de hoeveelheid die we nodig hebben, toch te zwaar. We hebben daarom het hele oppervlak in kleinere vakken verdeeld. Enkele delen behielden hun oorspronkelijke bedekking, andere werden met zwarte, 25 mm dikke plavuizen omrand. De vlakken die zo ontstonden, werden dun met kiezel bedekt, maar wel dik genoeg om de ondergrond te bedekken.
Ontwatering
Een losse deklaag vormt geen belemmering voor de ontwatering; de afvoer krijgt een omlijsting waardoor de afvoer van het water in de hoofdregenpijp ongehinderd verlopen kan. Nog één raad: kies de kleur van de kiezels met zorg uit; wit grint weerkaatst het zonlicht te fel, bontgekleurde steentjes zijn rommelig. Als ze verkrijgbaar zijn, moet u gelige of bruine steentjes nemen, die goed met de planten harmoniëren.
De muur met de toegangsdeur heeft nog een tweede deur, die een kast afsluit. Aan beide zijden van de deuren zijn draden gespannen en klimplanten gezet. De televisie-antenne werd verwijderd en vervangen door een andere ontvangstmogelijkheid.
Planten voor de daktuin
Er bestaat speciale, lichte grond, die men zelf mengen. Als u potten en kuipen wilt plaatsen, neem ze dan niet te klein, omdat de aarde snel uitdroogt op een plat dak, waar ze blootstaan aan veel warmte en de voortdurend aanwezige wind. ´s Zomers moeten ze dagelijks begoten worden, een mogelijk probleem gedurende vakanties. Verhoogde plantenbakken bevatten meer grond en houden het vocht langer vast. Hout als materiaal voor dit doel ziet er mooi uit, maar moet van binnen met plastic folie bedekt worden of met asbest platen afgedekt om het tegen vocht te beschermen.
Eenvoudiger is het om blokken van licht beton te gebruiken, waarmee u de bakken in iedere gewenste vorm kan opbouwen. Voor de ontwatering worden gewoon enkele gaten in de blokken geboord. De stenen kunnen ook nog met een bepaalde kleur steenverf verfraaid worden.
Kies voor uw daktuin planten die van een zonnige, warme standplaats houden. Citrussoorten, ganzerik, kruiskruid, brem en palmlelies voelen zich hier goed thuis, mits ze beschut staan tegen de wind. Ook bolgewassen zijn geschikt. De planten worden volgens hetzelfde principe gerangschikt als bij tuinen op de begane grond, om er het hele jaar plezier van te kunnen hebben. Uitgangspunt voor een daktuininrichting is steeds: hoe kleiner de hoeveelheid aarde waar de planten over kunnen beschikken, hoe vaker u zult moeten gieten.
 |
De praktische uitvoering
Zoals reeds vermeld, is de wind bijna altijd het hoofdprobleem van een daktuin. Daarom gaan we in het bijzonder in op de beide bouwsels die we hebben gemaakt, in een poging de windkracht te breken en bescherming aan planten en gebruikers te bieden. Natuurlijk hebben we de naar de zon gekeerde zijde bij de aanleg bevoorrecht.
Het baldakijn
Het houten baldakijn geeft beschutting tegen de wind voor het zitgedeelte en bestaat uit drie delen. Eerst wordt een houten geraamte gemaakt van verticale en horizontale balken, dan de onderbroken lattenwand bevestigd, die de eigenlijke windbreker is, en ten slotte wordt het geheel overdekt met transparant PVC golfplaat. Voor het frame gebruikt u geschaafde balken van 150 x 25mm, die met keilbouten aan de beide dragende muren bevestigd worden. De balken aan de bovenkant moeten dezelfde hoogte hebben als de muurhoogte, opdat de golfplaten tot aan de lager gelegen dakgoot kunnen reiken. De golfplaten hebben een standaardbreedte van 75 cm en zijn ook enigszins getint verkrijgbaar, wat handig kan zijn, om al te fel zonlicht te temperen. Om de golfplaten goed te kunnen bevestigen, moeten de balken op een afstand van 35 cm van elkaar geplaatst worden; vergeet niet de golfplaten te doorboren, om later schroeven te kunnen aanbrengen voor de bevestiging aan de balken. Bouten, moeren en borgringen koopt u samen met het golfplaat. Als poten zijn vierkante (10cm) palen gebruikt en met hoekijzers aan het dak bevestigd. Het boren van gaten moet zorgvuldig gebeuren om te voorkomen dat kieren of scheuren ontstaan, waar vocht doorheen kan dringen. Boor zo min mogelijk gaten en hou een kit bij de hand, zoals bitumen en silicone. Haal er eventueel een vakman bij. Aan de open zijde is een balk van 150 x 25 mm gebruikt; aan de ene kant aan een poot geschroefd en aan de andere kant met een gewone 50 x 50 mm lat bevestigd, die aan de wand genageld is.
De glazen wand
De glaswand aan de voorzijde van de daktuin is betrekkelijk eenvoudig aan te brengen. In ons geval waren balustrade en hardhouten poten al voorhanden, zodat we konden volstaan met het aanbrengen van messing sponningsdelen en plaatjes (van precies 6mm dikte) van hetzelfde materiaal. Van de glasplaten werden de randen afgerond en de benodigde gaten erin geboord. Bij de bevestiging werden messing schroeven en moeren gebruikt en aan beide zijden van het glas, ronde plastic plaatjes ertussen, om beschadiging te voorkomen.
De plantenbakken
Hout is hiervoor erg mooi, maar niet zo praktisch, omdat het ten eerste duur en ten tweede ingewikkeld te verwerken is. Blokken van licht beton zijn in alle opzichten voordeliger. Neem blokken van 80 x 230 x 450 mm en leg ze met de lange kant horizontaal op elkaar, met verspringende voegen. In de hoeken komen kleinere elementen, om de leemten die bij dit systeem van opbouwen ontstaan, op te vullen. Een bijkomend voordeel van dit materiaal is dat het verzaagbaar is.
In het midden van onze daktuin staan twee plantenbakken van verschillende hoogten en een bank. We hebben alles uit twee, resp. drie of vier rijen blokken licht beton gebouwd en de bovenranden afgewerkt met 25mm dikke klinkers. De blokken zijn poreus en het is daarom raadzaam buitenverf aan te brengen. De binnenkant behoeft niet mooi te zijn en kan behandeld worden met gewone bitumenverf. De grootste bak is 90 cm hoog, maar slechts voor de helft gevuld met aarde. Onder de tweede rij blokken van boven verloopt onzichtbaar een tussenbodem van asbest, die door een drager gesteund wordt. In de bodem zijn op 23 mm afstand gaten geboord van 25 mm doorsnee voor de afwatering, en in de onderste rij blokken even grote gaten voor de afvoer van het water. Tegelijkertijd worden in de blokken pluggen aangebracht voor de onderbouw van de bank en het frame van houten latten van 50 x 50 mm aangebracht. Daaraan worden latten van 200 x 20 mm geschroefd.
De grintvlakken
De klinkers die we op de bovenste rand van de plantenbakken hebben gebruikt, lenen zich ook prima voor de omranding van de grintvlakken. Ze werden met mortel vastgelegd, waarbij er steeds openingen bleven voor het water, dat moet kunnen aflopen. Tegels die in het grint kwamen te liggen, mochten niet dikker zijn dan 25 mm, om dezelfde hoogte als de klinkers. Tegels van beton worden buiten beschouwing gelaten, omdat ze meestal 38 mm dik zijn. Natuurstenen zijn ook in dunnere maten verkrijgbaar, zoals bijvoorbeeld leisteen wat mooi zou passen bij de rest van het bodemoppervlak. De tegels zijn, eveneens in mortel, zo gelegd dat ze een pad vormen naar de beide deuren.
 |
Grondmengsel voor de plantenbakken
De grond voor de plantenbakken op een daktuin moet extra licht van samenstelling zijn. Een ideaal mengsel bestaat uit twee delen gewone tuinaarde en één deel turfmolm, compost en een vulmiddel van kleine, plastic bolletjes (perlite). Deze bolletjes zijn van heel licht isolatiemateriaal gemaakt, dat veel massa betekent maar het totale gewicht van de grond laag houdt (het wordt ook toegepast door professionele kwekers van potplanten). Tegelijkertijd kunt u ook 85 gram superfosfaat per 50 kg grondmengsel toevoegen: dat is beslist nodig.
Voor de plantenbakken gevuld worden, brengt u eerst een laag potscherven op de bodem aan om te voorkomen dat de afvoergaten met aarde verstopt raken. De grond wordt trapsgewijs aangebracht en iedere laag aangewaterd, zodat de hele massa voldoende vocht bevat, dat door de wortels van de nieuwe planten opgenomen kan worden.
De planten in een bak worden net zo gerangschikt als in borders op de begane grond; vergeet echter niet dat de wind jonge planten makkelijk uit de grond losrukt. U doet er verstandig aan ze bij het planten door aanbinden steun te geven. Aan de muren en balken kunt u draden voor de klimplanten spannen; waarschijnlijk zullen de planten zich dichter tegen de muur aan gaan nestelen om enige bescherming tegen de wind te zoeken.
Verzorging
Een goede verzorging van een daktuin is erg belangrijk; regelmatig water geven is een essentiële voorwaarde voor de ontwikkeling van gezonde, krachtige planten. Het is onvoorstelbaar hoe snel potten en plantenbakken uitdrogen!
Bij erg warm weer is het noodzakelijk om iedere dag water te geven en niet te weinig, maar liever zoveel dat de planten erin zwemmen; het is beter om ´s avonds of ´s morgens te gieten en niet de planten midden op de dag tijdens de grootste hitte met een koude douche op te schrikken.
Bron foto´s:Bauder Daksystemen – bvba Herreman & Lippens, Brusselsesteenweg 188a – 9090 Melle – Tel. 09 2521340
Bron systeem adressen: Tuin en Landschap, Thema daktuinen nummer 4a – 2002
