Kleuren staan nooit op zichzelf maar worden altijd beïnvloed door omringende kleuren: onze zintuigen nemen altijd iets waar in vergelijking met iets anders. De werking die kleuren op elkaar hebben, kan onderverdeeld worden in verschillende contrasten. Meestal zijn er verschillende contrasten tegelijk werkzaam. Door bewust met contrasten te werken kun je speciale effecten bereiken in de tuin.
Kleur-tegen-kleurcontrast
Alle zuivere kleuren steken sterk tegen elkaar af als ze naast elkaar staan. De kleuren magentarood, geel en cyaanblauw zorgen voor het grootste contrast. Hoe meer de kleuren zich verwijderen van deze drie primaire kleuren, hoe minder kleurcontrast er is. Roodoranje naast paarsviolet contrasteert minder dan rood naast groen.
Licht-donkercontrast
Wit en zwart vormen samen het grootste licht-donkercontrast. Maar dit contrast is ook te zien bij de combinatie van geel (de lichtste kleur) en violet (de donkerste kleur). Het gaat hierbij om de helderheid van de kleuren. Om een harmonische kleurencombinatie te krijgen zal er van een heldere kleur In verhouding minder gebruikt moeten worden dan van een donkere kleur. De harmonische verhouding van geel en violet is 1:3, van oranje en blauw 1:2 en van magenta en groen 1:1.
Koud-warmcontrast
Als je koude en warme kleuren naast elkaar gebruikt, zorgt dat voor een sprekend contrast. Blauwgroen is de koudste kleur en zuiver rood de warmste. Het rustgevende karakter van koude kleuren steekt af bij het opwindende karakter van warme kleuren.
Complementair contrast
Twee complementaire kleuren versterken elkaar, ze lijken helderder dan wanneer ze naast een willekeurige andere kleur staan. Zo valt geel meer op naast violet dan wanneer het met oranje is gecombineerd. Groen en roodpaars (magenta) zijn ongeveer even helder, daar speelt voornamelijk het complementaire contrast. De combinatie van geel en violet is ook het sterkste licht-donkercontrast. In het geval van oranje en blauw werkt ook het koud-warmcontrast mee.
| Simultaancontrast
Ons oog streeft altijd naar evenwicht – als er naar een kleur gekeken wordt ´vraagt´ het oog om de complementaire kleur. Zet je twee kleurvlakken naast elkaar, dan zal één kleur overheersen en de andere naar zijn complement dwingen, Grijs blad tussen oranje bloemen lijkt bijvoorbeeld blauwer door het simultaancontrast: het extra blauw wordt opgeroepen door het oranje. |
Het successieve contrast is te testen met deze afbeelding. Kijk gedurende een paar seconden intensief naar het zwarte stipje in de gele cirkel. Kijk direct erna naar het zwarte stipje ernaast en houd de blik even vast. Wat zie je nu rond dit tweede stipje verschijnen? |
| Successief contrast
Dit contrast lijkt op het simultaancontrast maar is tijdgebonden, de complementaire kleur ontstaat pas na enige tijd in het oog (nabeeld). Het Is heel leuk om dat te testen met de afbeelding links. Zulke nabeelden komen in onze visuele waarneming constant voor, maar meestal zijn we ons daarvan niet bewust. Loop je in de tuin eerst langs gele bloemen en daarna langs blauwe, dan zullen de blauwe bloemen door het successieve contrast meer violet lijken. |
Het grijs van de beide binnenste grijze cirkels is precies hetzelfde. Door het simultaancontrast lijkt het grijs binnen de oranje cirkel echter blauwer, vooral als je wat langer kijkt. |
Kwaliteitscontrast
Een heldere, verzadigde kleur zoals zuiver rood heeft een hoge ´kwaliteit´, terwijl een doffe, troebele kleur zoals lichtblauw een lage ´kwaliteit´ heeft. Door heldere kleuren tegen troebele kleuren af te zetten ontstaat er een opvallend kleuraccent. Helderrode tulpen vragen door het kwaliteitscontrast extra aandacht boven een waas van zachtblauwe vergeet-mij-nietjes of boven grijsgroen blad. Door vooraan verzadigde kleuren te gebruiken en achter in de tuin troebele kleuren wordt diepte gesuggereerd.
Kwantiteitscontrast
Er wordt heel weinig van een bepaalde kleur gebruikt, dan valt die extra op, Iedereen zal kijken naar die ene rode bloem in een witte border, of naar dat feloranje poefje in een tuin die verder vooral grijs is. Borders in een bepaalde kleurstelling kunnen net even opgehaald worden door een paar bloemen in een contrasterende kleur te gebruiken. Over de juiste verhoudingen tussen kleuren valt altijd te twisten, maar meestal wordt er meer gebruikt van de koude kleuren of van de troebele kleuren.
