Er zijn verschillende manieren om compost te maken. De meest eenvoudige manier is het simpelweg opstapelen van materialen op (grote) hopen. Misschien mag dat niet in jouw gemeente, dat zou je na kunnen vragen. Je kunt composteren in oude vuilnisvaten, houten dozen, zelfgemaakte tonnen en bakken, speciale silo´s of je kunt je dat bekende kunststof compostbak aanschaffen. De meest eenvoudige methode is het gewoon op een hoop laten liggen van je materialen tot ze verteerd zijn -al dan niet afgedekt – maar je kunt je composthoop of compostbak ook nog onderverdelen in beginnende compostbak en een al wat verder verteerde compostbak, je kunt je hoop regelmatig omzetten of je kunt je compost in een draaibare ton omzetten.
Anaërobe compostering
Een methode die zelden of nooit gebruikt wordt is het zogenaamde anaërobe composteren. Het is een zeer snelle manier van composteren die er op neer komt dat er geen lucht bij deze vorm van composteren toegelaten wordt. Men verzameld hierbij keuken- en tuinafval in een gesloten vat (vuilnisemmer o.i.d.) of plastic zak. Zodra het geheel vol is wordt het goed afgesloten in de zon gezet. Dit gaat verschrikkelijk stinken maar omdat het gesloten blijft ruik je dat niet. Na een maand is deze compost gereed, en hoewel goed bruikbaar zal deze compost ook dan nog stinken.
De composthoop
1. De eenvoudige methode
Maak een hoop van keuken en tuinafval in een hoek van de tuin. Bij voorkeur 1 meter bij 1 meter oppervlak. De onderste laag kun je het beste maken van grof materiaal en/of takken in verband met de ventilatie, daarop stapel je gewoon het organisch afval uit je tuin en keuken. Naar boven toe wordt de composthoop wat smaller. Meng eventueel een klein beetje aarde met je tuin en keukenafval. Het duurt vrij lang (zo´n 6 maanden) voordat je op deze manier een bruikbare compost hebt.
Als je op de bovenstaande manier te werk gaat, maar je materialen eerst versnippert, dan zal het veel sneller gaan. Versnipperen kun je met een speciale versnipperaar, maar je kunt ook met een grasmaaimachine enkele keren over een klein hoopje tuin en keukenafval gaan.
Wanneer je om de paar weken deze composthoop keert met een riek, zodat de buitenkanten binnen komen, heb je na 3 tot 6 maanden, afhankelijk van de temperatuur en de gebruikte materialen, een redelijk bruikbare compost.
Sneller resultaat krijg je als je elk laagje afval bedekt met een dun laagje aarde en onderop begint te stapelen met wat grover afval, in lagen van 15 cm dikte en afwisselend lagen aanbrengt van droog materiaal en gras en snoeimateriaal van hooguit 10 cm dikte. Elke laag maak je nat en bedek je eventueel met een dun laagje losse grond.
Het mengen van grond tussen je lagen afval heeft als doel meer bacteriën en schimmels in je hoop te brengen, maar heeft het nadeel dat het voorkomt dat je hoop flink warm wordt.
2. De wat meer geavanceerde methode
Nog sneller gaat het wanneer je tussen de lagen door ook een laag mest, bloed en beendermeel en af en toe wat kalk of gips toevoegt. In plaats van gips of kalk kun je houtas toevoegen.
De hoop bouw je dan als volgt op:
Zet minimaal 1 meter bij 1 meter, maar bij voorkeur 1,50 meter bij 2 meter uit. Wil je het helemaal goed doen dan graaf je een sleuf van 15 x 20 cm in het midden, die aan beide zijden een eindje buiten de hoop zal uitsteken en die vul je met takken en ander grof materiaal. Dit dient voor ventilatie. De onderste laag van de hoop dient grof materiaal te zijn. Op de eerste laag van 20 cm spreid je een laagje mest van 1 cm, daarop weer een 20 cm dikke laag organisch afval uit tuin en keuken, daarop een flinterdun dun laagje gips, kalk of houtas, daarop weer een 20 cm dikke laag afval, weer een laagje mest, weer een laag afval, weer een laag gips of kalk of houtas en zo voort.
Je composthoop gaat dan op een taart met laagjes lijken. Laat deze hoop hooguit anderhalve meter hoog worden en laat hem naar boven toe iets smaller worden. Keer hem elke veertien dagen, d.w.z. breng dan de materialen van boven- en zijkanten in het midden en na 2 tot 4 maanden heb je dan een goede compost. Dit keren is niet noodzakelijk, maar als je hem niet regelmatig keert duurt het langer voor de compost gereed is.
3. De afgedekte composthoop
De composthoop zoals vermeld onder 2 (de wat meer geavanceerde methode) kun je ook afdekken met aarde die je uitspit rondom de composthoop of ergens anders vandaan haalt. Je kunt hem afdekken met stro en hooi, maar nog beter is het de hoop af te dekken met een oud stuk vloerbedekking. Oude vloerbedekking zorgt voor goede warmte isolatie en beschermt in ons klimaat tegen te veel regen. Het beste is een oud wollen vloerkleed, in ieder geval geen vloerbedekking met een rug van kunststof want daarop condenseert de stoom die ontstaat wanneer de hoop opwarmt en dat vocht druipt dan weer terug in de hoop die dan te nat wordt. Het kleed is een jaar of drie bruikbaar. Wanneer het gemaakt is van natuurlijke materialen kun je hem daarna mee composteren.
Een goed afgedekte composthoop hoef je niet om te zetten.
Compost in kisten en vaten
Een ton of vat is vooral geschikt voor een wat kleinere tuin, een of twee persoonshuishouden of voor een balkon. Voordeel is dat er geen vliegen bij kunnen komen en er geen geurtjes uit kunnen komen. Belangrijk is dat er drainage mogelijkheid is, dus let er op dat er een open bodem of een bodem met gaten en een afvoer is voor het teveel aan vocht. Je hoeft niet noodzakelijkerwijs een compostton te kopen, een oude vuilnisbak of een ander soort container, mits aangepast zodat vocht weg kan aan de onderkant, zal ook voldoen. Als je een balkon hebt zul je bovendien de wormen en wat aarde ergens anders weg moeten halen. De aarde moet je de bacteriën en schimmels leveren en de wormen zijn noodzakelijk in de laatste stadia van het composteren omdat ze auxine en andere belangrijke organische stoffen aan de compost toevoegen die een rol spelen bij ziekteresistentie en gezonde ontwikkeling van je planten.
In de tuin moet je er voor zorgen dat de inhoud van de ton of het vat direct contact heeft met de aarde. Wel is het aan te raden eerst een laagje takken of ander grof materiaal neer te leggen op de plaats waar je de ton neer gaat zetten, zodat je ventilatie krijgt Een hele open onderkant is niet aan te raden omdat er dan ook ratten en muizen in de ton zullen gaan zitten. Bedek de inhoud van de ton om de 10 cm met wat aarde. Een heel dun laagje dolomiet of kalk zorgt er voor dat het proces sneller zal gaan. Als je de compost in de ton regelmatig omzet zal het proces sneller gaan en heb je binnen enkele weken al compost. Doe je dat niet dan kun je na een maand of zes klaar zijn.
Zelf gemaakte compostbakken
Mijn eerste zelfgemaakte bak bestond uit vijf houten pallets bij het grof vuil vandaan. Die spijkerde ik in twee u-vormen tegen zes palen die een 30 cm diep in de grond zaten. Dit was op zandgrond en drainage was geen probleem. In de ene bak ging de verse compost, in de ander kwam de compost die al flink geslonken was. Voor de opbouw van de inhoud zelf gebruik je een van de methodes vermeld bij de composthoop.
Een zelfde soort constructie kan je van nieuw hout maken. Een folder met een ruwe schets daar voor kun je aanvragen bij de gemeentereiniging in veel plaatsen en er zijn bouwpakketten voor dit soort bakken in de handel.
De Californische cilinder wordt gemaakt van een stuk gaas van een meter of 3 lang en 1,20 meter hoog. Eerst graaf je twee sleuven loodrecht op elkaar in kruisvorm. Deze vul je met takken of ruw materiaal. De einden van het gaas worden om elkaar gehaakt en de daardoor gevormde cilinder wordt rechtop geplaatst op de kruisvorm en onderaan met lange tenthaken in de grond vastgezet om te voorkomen dat het geheel wegwaait wanneer hij nog niet gevuld is. De binnenkant wordt bekleed met karton (of met een stuk oud vloerkleed) dat aan het gaas wordt vastgezet met touw. Tuin en keukenafval verzamel je in emmers en leegt die elke avond in de cilinder. Wanneer de composthoop niet meer slinkt kun je de tenthaken er uit trekken en de cilinder er af trekken en op een andere plaats in de tuin weer beginnen. De bovenste laag gebruik je dan als begin voor de nieuwe hoop.
Met 13 balen stro kun je een tijdelijke composthoop maken. Het stro isoleert en zorgt voor hoge temperaturen zodat de compost in een week of 6 – 8 is verteerd, maar is na een jaar of twee zelf ook verteerd. Behalve stro heb je hiervoor draad en vijf palen nodig om de balen stevig aan vast te binden tegen de wind. De palen kun je weer hergebruiken.
Een compost ´kist´ kun je ook metselen, bijvoorbeeld als je makkelijk aan tweedehands stenen kunt komen. Maak een fundatie van 30 cm diep in de vorm van twee U-vormen met ´benen´ van 1m20 bij 1m20. Aan de voorkant moet een open kant komen. Het model is dezelfde als van de houten bakken. Zorg er echter voor dat om de drie of vier lagen stenen er een laag komt met ventilatiegaten door bijvoorbeeld de stenen op 2 cm van elkaar af te leggen en niet op te vullen met specie. De bodem mag beslist niet lager zijn dan de tuin er om heen anders wordt het te nat. Bij heel vochtig weer kun je de bovenkant afdekken met zeil.
Bronnen Yolanda Van Nieuwkoop 2001, bewerking Rudi Van Overloop 2008
