Het is weer lente en tijd om je eens op een lekker vanille-ijsje te trakteren. Helaas zal in dit ijsje geen echte vanille zitten, want die is erg duur. Daarom wordt er meestal synthetisch vervaardigde vanilline voor gebruikt. Echte vanille wordt gewonnen uit de hulzen van de tropische vanilleplant. Die heeft op zich weinig smaak, maar wel de bijzondere eigenschap om de smaak van suikerhoudende producten te versterken. De vanilleplant hoort bij de orchideeënfamilie en is de enige soort die vruchten produceert die voor de mens eetbaar zijn.
Herkomst
Vanille is inheems in Zuid- en Midden-Amerika, Madagaskar en Java en werd al lang voordat Columbus Amerika ontdekt had, daar gebruikt. Zowel Maya’s als Azteken gebruikten vanille om een speciaal drankje dat uit water, geroosterde cacaobonen en kruiden bestond, te aromatiseren. Zij noemden het chacau haa en nahuatl.
De Spaanse veroveraar Cortez bracht de vanillehuls in de 16e eeuw naar Europa.
Het is opvallend dat vanille bij de oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen niet bekend was. In oude middeleeuwse kruidenboeken komt hij niet voor. Na de ontdekking van Amerika duurde het nog drie eeuwen voordat het de Europeanen lukte, om het monopoly van Mexico te breken.
De beste vanillesoort is de zogenaamde bourbonvanille van het eiland Réunion, een voormalig Franse kolonie die vroeger Bourbon heette.
 |
Naamgeving
Aan het hof van Aztekenvorst Montezoema noemde men vanille thilxochitl. De Spanjaarden gaven hem de naam vanille wat kleine hulzen betekent.
Planifolia wil zeggen: met platte bladeren.
Plantkenmerken
Vanille is een tropische, liaanachtige klimplant die in het wild tot een hoogte van 15 m meestal aan bomen omhoog klimt. De gele, witte of oranjekleurige orchideeachtige bloemen, die in bundels groeien, bloeien slechts één dag. Zij worden bestoven door bijen en kolibries. In 1841 ontdekte de Belgische botanicus Charles Morren dat je vanillebloemen ook handmatig kon bestuiven wat er tot op heden toegepast wordt. Sindsdien kunnen vanilleplanten ook in plantages geteeld worden.
De planten die in langs stellages of staken klimmen, moeten regelmatig gesnoeid worden omdat zij anders voor mensenhanden onbereikbaar zijn.
Uit de bloemen ontwikkelen zich lange, groene hulzen die geen geur hebben. Zij worden handmatig geoogst voordat zij rijp zijn, dus geel kleuren. Daarna begint het echte werk.
Dampbehandeling en drogen duren 6 maanden. Iedere dag worden de hulzen in de zon gelegd om warmte te absorberen. Dan worden zij in doeken ingepakt om te zweten. Tijdens dit fermentatieproces verschijnt een witte, kristalfijne substantie, de vanilline. De vanillegeur die wij kennen, is nu vrij gekomen.
Wanneer het zweetproces beëindigd is, laat men de bomen in de zon of verhitte ruimtes enkele weken liggen. Vijf pond groene hulzen zijn gereduceerd tot 1 pond gedroogde hulzen. Zij worden naar grootte gesorteerd en tot bundels verpakt voor de verkoop op de inheemse markt of voor de export. De beste prijs verkrijgt men voor lange dikke vanillehulzen.
De vanilleplantages worden streng bewaakt door de hulzen te merken of door honden of menselijke bewakers in te zetten.
 |
Gebruik
De drinkchocolade zoals hij tegenwoordig in Zuid-Mexico, Guatemala en Belize toebereid wordt, is scherp gekruid. Er zitten chili, zwarte peper en kaneel in. Hij is niet altijd zoet. Dit drankje dat heet of koud gedronken wordt is schuimig. Het schuim is het meest lekkere ervan.
De Azteken dronken hem meestal koud en gebruiken honing voor de zoete smaak. Tegenwoordig gebruikt men rietsuiker.
In het begin werd vanille in Europa op dezelfde manier gebruikt als in Amerika. Men aromatiseerde ermee in adellijke kringen de drinkchocolade en voegde er meestal ook nog anijs, kaneel of exotische dierproducten zoals muskus of amber toe. Het nieuwe was, dat Europeanen melk i.p.v. water gebruikten. Dat was tevens het begin van de productie van melkchocolade in tabletvorm.
Tegenwoordig wordt voor industrieel geproduceerde waren geen echte vanille, maar het goedkopere, synthetische vanilline gebruikt. Die is zwaarder en heeft een iets bittere nasmaak.
Vanilline kan men vrij gemakkelijk uit houtafval van de papierindustrie winnen. Wijn die in houten vaten gerijpt is, heeft soms de smaak van vanille. In Japan heeft men zelfs uit koeienvlaai vanilline gewonnen. Deze wordt voorlopig alleen gebruikt voor shampoo en geurkaarsen en is de helft goedkoper dan echte vanille.
 |
Gebruik van vanillepeulen in de keuken
Vanille gebruiken wij voor allerlei zoete gerechten zoals cake, koekjes, ijs, pudding, sausen, vla, pannenkoeken en zoverder. De huls die we gekocht hebben wordt zorgvuldig met een scherp mes in de lengte open gesneden. Vervolgens kun je de vanillepulp er uit krabben. Deze en de uitgekrabde huls voeg je aan het gerecht toe dat je wilt bereiden. Je laat hen 15 tot 20 minuten daar in trekken. Wanneer je de huls in een pot met suiker bewaard, dan heb je na enkele weken een lekkere vanillesuiker om ermee te bakken of thee en koffie te aromatiseren.
 |
Bron Brigit Kahlert 2006 – stemderbomen.nl, bewerking RVO 2008
