De haarloze mini kiwi, Actinidia arguta, is een kleine zoete kiwi die kan gegeten worden zonder te pellen en daarbij goed is aangepast aan ons wisselvallig klimaat. Deze soort kunnen we je zeker aanbevelen om aan te planten in de tuin. Actinidia arguta is in het wild terug te vinden vanaf Siberië, Manchurije, Korea en Japan tot bijna volledig China. In koudere gebieden groeit de plant tot op een hoogte van 150 à 300 meter. In warmere gebieden kan de plant zelfs op een hoogte van 800 m teruggevonden worden. De plant groeit liefst tussen bomen en struiken die hij volledig kan overwoekeren.
Actinidia arguta verkiest een gematigder klimaat dan Actinidia deliciosa, de gewone kiwi. De plant in rust verdraagt tot -30°C vorst maar zodra de knoppen beginnen te zwellen kan een temperatuur lager dan -10°C het aantal uitlopende knoppen sterk reduceren. Als de plant in groei is kunnen de jonge groene scheuten reeds schade oplopen bij een temperatuur van -1 tot -1,5°C. Bij beschadiging door voorjaarsvorst zijn er bij oudere planten steeds voldoende slapende ogen aanwezig die voor een snelle hergroei zorgen van de plant. De plant zal dan echter dat jaar geen bloemknoppen en dus ook geen vruchten meer voortbrengen. Actinidia arguta planten zijn zeer ziekteresistent.
In Noord China werden arguta vruchten, die in het wild verzameld werden, reeds sedert het begin van vorige eeuw op plaatselijke markten verkocht.
De Verenigde Staten kregen interesse voor deze plant in 1874. De plant werd voor het eerst binnengebracht in Engeland in 1880 en aangeplant in verschillende tuinen hetzij voor zijn vruchten, hetzij als sierplant.
Actinidia arguta planten werden voor het eerst in 1955 in Nieuw-Zeeland binnen gebracht, doch commerciële interesse kwam er pas rond 1980.
De plant gedijt op elke grond, doch hij houdt liefst van een zandige en vochtige standplaats. Een humusrijke grond, waar veel organisch materiaal is ingewerkt, is zeker aan te bevelen.
Actinidia arguta is een zeer groeikrachtige plant met ovaal tot langwerpige bladeren die 6 tot 12 cm lang en 5 tot 10 cm breed kunnen worden. De bovenzijde van de bladeren is glad en donkergroen, de onderzijde eerder lichtgroen. Soms hebben de bladeren een rode bladsteel en om die reden wordt A. arguta vaak ook als sierplant aangeplant.
Bijna alle A. arguta’s zijn éénslachtig, de planten hebben ofwel mannelijke ofwel vrouwelijke bloemen. Er zijn echter enkele tweeslachtige rassen gekend. De plant bloeit meestal in de maand mei. De bloemen zijn crèmekleurig en meestal verstopt onder de bladeren. Ze hebben een zeer grote aantrekkingskracht voor bijen en hommels die nodig zijn voor de bestuiving van de bloemen.
De vrucht heeft een gladde meestal donkergroen schil. Bepaalde selecties of kruisingen hebben roodgroene tot volledig rode vruchten.
Het vruchtvlees en de vruchtschil van A. arguta kan variëren van groen naar rood
Het vruchtvlees, dat eveneens kan variëren in kleur van groen naar rood, is zeer sappig en heeft een zeer geparfumeerde tot honingachtige smaak die enigszins kan vergeleken worden met de smaak van de gewone kiwi. De vruchten kunnen sterk verschillen van vorm en zijn meestal 2 cm breed en 3 tot 5 cm lang.
Ze wegen tussen de 5 en 20 g en kunnen in trosjes van drie of vier aan de planten groeien. Goed uitgegroeide vruchten kunnen tot 200 zaden van ongeveer 2,5 mm bevatten. Onder ideale omstandigheden kunnen de planten een hoge opbrengst voortbrengen van 30 kg en in uitzonderlijke gevallen zelfs 40 tot 50 kg. De vruchten rijpen van begin september tot eind oktober maar verdragen slecht manipulatie en hebben geen goede bewaareigenschappen. Onder ideale
omstandigheden bij een temperatuur van 0-2°C en een relatieve vochtigheid van 90 % zouden ze toch enkele maanden bewaarbaar zijn.
De vrucht kan zowel vers gegeten worden als verwerkt worden in confiture of gedroogd worden. In tegenstelling tot kiwifruit moeten de vruchten niet geschild worden alvorens ze te eten. Gedroogde vruchten kunnen verwekt worden in patisserie, cakes, pudding, enz.. Van verse vruchten kan men eveneens een excellente wijn maken. In streken met een warm en droog klimaat kunnen de vruchten zelfs aan de planten blijven hangen tot ze uiteindelijk opdrogen.
De vrucht heeft een hoog gehalte aan vitamine C, tussen de 250 en 400 mg per 100 g. Het suikergehalte is hoger dan bij de gewone kiwi en varieert van 14 tot 29 %.
Daarnaast zijn de vruchten een rijke bron aan Beta caroteen, selenium, luteïne, kalium, koper, magnesium en vezels.
In China zijn de vruchten van Actinidia arguta algemeen gekend als een middel om kanker ter voorkomen. Er wordt zelfs gezegd dat de aanwezige stoffen vitamine C, actinidin en 3 oxy 2-pyranol een genezende werking hebben tegen kanker.
Dank zij het succes van de kiwi wordt Actinidia arguta in bepaalde landen zoals de V.S., Frankrijk en ook Zwitserland op commercieel niveau gekweekt. In Nieuw Zeeland zou men enkele jaren geleden zelfs een cultivar geselecteerd of gekruist hebben met benaming “Jade Moon” die de grootte heeft van een gewone kiwi
Benaming
Hardy kiwi of Siberian gooseberry (V.S.)
Van zhou of soft date (China)
Tara of wild fig (Korea)
Kokuwa (Japan)
Bower Vine
Dessert Kiwi
Baby Kiwi
Grape Kiwi
Cocktail Kiwi
Tara Vine
Cultivars
Er bestaat een enorme verscheidenheid aan arguta cultivars. De Russische veredelaar “Mitchourin” selecteerde vanaf de jaren 1910 verschillende cultivars die mooiere planten en vruchten gaven, betere opbrengsten voortbrachten of vroeger afrijpten.
In Nieuw Zeeland was het de amateur veredelaar Ken Nobbs die voor verschillende interessante cultivars zorgde waarvan enkele met roodkleurige vruchtschil en vruchtvlees. Later werden er onder meer in de V.S. een groot aantal goede cultivars geselecteerd.
* ANANASNAJA: Dit is één van de meest gekende cultivars. Deze cultivar is zeer productief en geeft zeer zoete en smakelijke vruchten. De vruchten rijpen van half tot eind september. De vruchten hebben een groene schil die een roodachtige tot paarse blos kan geven indien de vrucht tijdens het rijpen blootgesteld wordt aan de zon. De vruchten rijpen eind september en wegen tussen de 6 en 14 g.
Foto van A. arguta Ananasnaja
* ISSAI: Tweeslachtige cultivar afkomstig van Japan. Deze plant met zoete vruchten is minder groeikrachtig dan andere arguta cultivars. De vruchten zijn ook kleiner en wegen tussen de 4 en 9 gram. De bloeitijd is ook iets later dan de andere cultivars en is daardoor minder geschikt als bestuiver. De vruchten zijn rijp tegen begin september. Waarschijnlijk is dit een kruising van Actinidia arguta met Actinidia polygama.
* UROZHAINAYA: Dit is een selectie van Mitchourin gekomen in 1910 en is afkomstig van een zaailing van zaden die geoogst werden in het Russische “Kabany Klyuch, Nikolsk-Ussuriisk District” op een hoogte van 325 meter. De plant is zeer groeikrachtig en goed ziekteresistent en geeft jaarlijks een overvloedige oogst van smakelijke en zoete vruchten. Tevens is de plant reeds na enkele jaren vruchtdragend. De vruchten beginnen te rijpen vanaf midden augustus.
* RANNAYA: Eveneens een selectie van Michurin afkomstig van een zaailing van in het wild gevonden zaden. De plant is niet erg groeikrachtig maar ziekteresistent. Deze plant geeft een overvloedige oogst van zoete en smakelijke ronde vruchten die vanaf midden augustus beginnen te rijpen.
* POZDNAYA: Dit is de derde selectie van Mitchourin. Deze plant geeft eveneens een rijke oogst van smakelijke vruchten maar ze beginnen slechts af te rijpen rond eind september. De vruchten zijn rond van vorm, geribd en donkergroen.
* KEN’S RED: Dit is een kruising tussen A. arguta en A. melanandra uitgevoerd in Nieuw-Zeeland door de amateur veredelaar Ken Nobbs. Deze plant produceert
vruchten met een variërende schakering van rood tot donkerrood in zowel het vruchtvlees als in de schil. De vruchten zijn redelijk groot en hebben een zeer aangename smaak.
Ken’s Red is een arguta met rode vruchten
* RED PRINCESS: Dit is eveneens een kruising met A. melanandra. De vruchten zijn eerder klein en de vruchtschil is niet zo fel rood gekleurd als Ken’s Red. Het vruchtvlees is een mix van rode en groene cellen.
* WEIKI: Dit is een selectie van Ken’s Red afkomstig uit Duitsland. De vruchtschil en het vruchtvlees van deze cultivar variëren eveneens van groen naar rood.
* CORDIFOLIA: Dit is eigenlijk A. arguta var. cordifolia. Deze variëteit is afkomstig uit Japan en Korea en is een arguta met langere papierachtige bladeren. De bloemen zijn wit met paarse stampers. De vruchtbare planten produceren ronde, zeer zoete vruchten met een suikergehalte van 26-29 %.
Vruchten van cultivar Cordifolia
* 74-49: Deze genummerde selectie is afkomstig uit een selectieprogramma uitgevoerd door het Amerikaanse Ministerie van Landbouw in Chico. De plant produceert zeer veel vruchten van goede kwaliteit en met een gewicht van 6-12 gram.
* JUMBO of AMBROSIA: Deze selectie produceert langwerpige zoete vruchten met een aangename smaak. Het vruchtgewicht is het grootste van alle arguta cultivars en bedraagt ongeveer 15 gram.
Vruchten van cultivar Jumbo
* GENEVA 1,2 en 3: Selecties afkomstig van “New York Experimental Station”
Bronnen:
- Warrington I.J., Weston G.C. Kiwifruit science and management, 1990
- Evreinoff V.A. Notes sur les variétés d’Actinidia, Revue horticole, 1949
- Michurin I.U., Sected works, 1949
- Actinidia Enthusiasts Newsletter # 1,2,3,4 en 6, Friends of the Trees Society, 1984, 1985,1987,1988
- Kiwifruit Enthusiasts Journal Vol. 6, Friends of the Trees Society, 1992
