De winter staat voor de deur, tijd om aandacht te besteden aan Gember, een plant die kan helpen om verkoudheden wat milder te laten verlopen. Daarnaast is hij als pikant kruid in kerstgebak niet te versmaden. Kenmerkend is de citroen smaak (van gember uit Jamaica en Australië) in combinatie met peper. Lekker scherp dus! Gember is waarschijnlijk de meest veelzijdige van alle kruiden. Al in de oudheid wisten de mensen in Azië dat gember tegen vele kwalen hielp. Hij verwarmt van binnen en heft spanning en verkramping op.
| Gember Zingiber officinale (botanisch) Ginger (Eng.) Gingembre (Frans) Ingwer (Duits) Zingiberaceae – gemberfamilie |
 |
Inheems is de gemberplant in Azië. Hij wordt op grote schaal gecultiveerd in Nigeria, het Caribische gebied, Indonesië, India, China, Jamaica en Japan. Jamaica-gember heeft een bijzonder intens aroma, terwijl het Nigeriaanse product wel scherp, maar aroma-arm is.
Naamgeving
In alle Europese talen gaat de naam voor gember terug naar het Latijnse woord zingiber, en dat wederom is afgeleid van het Griekse woord zingiberis. Daarmee in verband staat ook het Sanskrietwoord shringavera wat geweivormig betekent, waarschijnlijk omdat gemberwortels op een gewei lijken.
Plantkenmerken
De gemberplant groeit het hele jaar door en kan 1 meter hoog worden. Hij heeft voor zijn groei een warm en vochtig klimaat met veel zon nodig. Uit de geweiachtig vertakte vlezige wortelstok groeit een rechte, rietachtige groene stengel. De bladeren zijn smal, speervormig en lang. Vlak boven de wortel ontwikkelen zich gele of roze lipvormige bloemen.
Soorten
Zingiber cassumunar wordt vooral in Thailand verbouwd en als ontstekingwerend middel gebruikt, bij astmatische aandoeningen, tegen winderigheid en trage spijsvertering. Alpina officinarum (galangawortel) is de Chinese of Thaise gember. De wortelstok wordt verwerkt tot stemgember, gedroogd, gesuikerd en als snoep gegeten. Laoswortel is een voedingsstof en specerij in Aziatische gerechten. Hij heeft een wat andere geur, een houterige structuur, moet voor gebruik geschild worden en wordt gebruikt in curry´s en soepen.
 |
 |
Gebruik (vroeger)
Gember wordt al genoemd in het oudste boek over de Chinese geneeskunde, de Nei Tjing.
Reeds Confucius, Chinees filosoof, prees de waarde van gember om zijn verwarmend effect. Om dezelfde reden wordt hij in de Ayurvedische geneeskunde( oude Indiase volksgeneeskunde) gebruikt om het ´vuur-element´ (spijsvertering, lichaamstemperatuur en doorbloeding) in het menselijke lichaam te versterken.
Gember helpt ook om de huid gezond te houden en stimuleert helder denken, wilskracht en moed.
De oude Egyptenaren gebruikten gember voor de spijsvertering, in medicinale dranken en ook bij oogziektes, veroorzaakt door giftige stoffen in cosmetica en insecten.
Ook de oude Grieken en Romeinen wisten dat gember een probaat middel was tegen maagklachten en oogziektes. In de Koran komen we gember tegen als belangrijk ingrediënt voor de maaltijden die in het Paradijs aangeboden worden.
Tijdens de pestepidemie in de Middeleeuwen hoopte men in gember een probaat middel tegen deze dodelijke ziekte gevonden te hebben. Helaas kon het de Zwarte Dood niet op een afstand houden. Het hielp wel tegen darmkrampen, verkoudheden, griep, diarree, slapeloosheid, nierproblemen, kiespijn en slangenbeten. Ook was men ervan overtuigd, de levenskwaliteit op latere leeftijd door het nuttigen van gember te verbeteren. Er werd in die tijd ook voor het eten van gember gewaarschuwd: samen met wijn, peper en kaneel zou gember het bloed van jonge meisjes bederven.
Hedendaags gebruik in de keuken
Verse gember, gerasp of fijn gehakt, geeft aan veel gerechten een frisse, kruidige en pittige smaak.
Voor een pittige smaak kan vers geraspte gember ook aan groente die in de wok roergebakken wordt, toegevoegd worden.
Gehakte gember in olie en met ui gebakken vermindert de scherpte en ontwikkelt een mild aroma.
Gember, aan koek en koekjes toegevoegd, maken van deze lekkernijen een echt kerstgebak.
Gember is lekker in fruitsalade m.n. in combinatie met appels en bananen. Lekker zijn appels, gevuld met noten, honing, zoete gember die in de oven of magnetron gestoofd worden.
Gember geeft aan chutneys en pompoensoep een pittige smaak.
 |
 |
Medicinaal
In de hedendaagse fytotherapie (plantgeneeskunde) gebruikt men gember vooral bij spijsverteringsstoornissen, reisziekte en misselijkheid ( zwangerschap of zeeziekte). De warme en prikkelende gember heeft ook een positief effect op het hart en de bloedcirculatie.
Warme gemberthee is heerlijk tijdens onze koude en natte winter en helpt tegen verkoudheid en griep. Hij bevordert het zweten, verlaagd koorts en helpt, slijm op te lossen.
Gember heeft ook pijnstillende, verzachtende en kalmerende eigenschappen en kan gebruikt worden bij maagpijn of winderigheid.
De genezende werking van verse gember hebben we te danken aan de etherische olie die in de wortels zit. Deze zet het lichaam aan om meer witte bloedlichaampjes aan te maken die zich verzetten tegen infecties. Gember activeert ook het zelfreinigingvermogen van het lichaam door de spijsvertering wat sneller te laten werken. De afvalstoffen worden daardoor beter afgevoerd.
In China wordt gember ingezet als afrodisiacum ( potentie- en libidoversterkend middel).
Gember is in verschillende vormen te koop. De verse wortelstok kun je vaak bij de groenteboer of in een goedgesorteerde supermarkt kopen.
Stemgember is ingelegd in suikerwater. Bakgember is gesnipperd en gesuikerd. In azijn ingelegde gember kan als bijgerecht gebruikt worden. Hij bevordert de spijsvertering.
Gedroogde gember is meestal gesuikerd, wordt als snoepgoed gegeten en is een remedie tegen keelpijn en ontstoken amandelen.
Dan is er nog gember in poedervorm. Hij wordt tot capsules verwerkt voor mensen die de smaak niet aangenaam vinden.
Er zijn ook gembertincturen.
Belangrijk is de kwaliteit van gember. Eenjarige wortels, de ster-gember, heeft het fijnste aroma, smaakt fruitiger. Cargo-gember, oudere wortels, zijn grofvezelig en scherper.
Potplant
Gember kun je ook in een pot planten. Men legt hiervoor een stuk wortel in een pot met vochtige aarde, dekt hem half toe zodat nog iets van de wortel zichtbaar is en zet hem op een warme vensterbank. In korte tijd zullen zich lootjes ontwikkelen en na enkele weken rietachtige bladeren. Deze zijn eetbaar en kunnen fijngehakt aan salades of soepen toegevoegd worden.
