Uw uitgestorven bosje bloemen of de uitgestorven kamerplant mat op de composthoop, mits u de aarde van de kluit zo veel mogelijk verwijderd, om hierdoor een goede vermenging, bevochtiging en toetreding van micro-organismen toe te laten. Keukenresten die NIET in de compost thuishoren zijn mosselschelpen, visgraten en vleesresten. Kattenbakvulling en stofzuigerzakken met hun inhoud mag in de vuilnisbak of -zak, want het opgezogen stof is grotendeels niet organisch. Wat kun je nu best wel of niet composteren?
Keukenafval
Omdat de meeste keukenresten zeer gemakkelijk verteren doordat ze voedsel- en waterrijk zijn en weinig structuur hebben, vormen ze een groter risico voor verstikking. Keukenresten moeten daarom steeds gemengd worden met droger tuinafval.
Groenteresten
Allerlei groenteresten zoals aardappelschillen mits deze niet bepoederd zijn, peulen van erwten, bonen en zo verder, zijn bij uitstek geschikt voor de composthoop.
Fruitresten
De schillen, pitten en klokhuizen van inlands en exotisch fruit, maar ook van citrusvruchten zijn ook geschikt. Ook de droesem van uitgeperst fruit voor de bereiding van fruitsap, fruitwijn of jam komt in aanmerking.
Let hierbij wel op!
. . . dat grote hoeveelheden fruitresten, waar onvoldoende droog materiaal aan wordt toegevoegd, de fruitvliegjes zullen aantrekken.
. . . dat de schillen van citrusvruchten schimmelwerende middelen bevatten. Om die reden worden deze dan ook door de tuinliefhebbers ver van de composthoop gehouden. Als u ze dan toch in uw composthoop krijt wilt, dan niet te veel!
Koffiedik
En dan ook nog met de papieren filterzakjes is een lekkernij voor uw compostworm Ook de theebladeren en het theezakje kunnen de composthoop op.
Eierschalen
Eierschalen dienen eerst te worden gekneusd, zodat deze in het compostvat beter zullen gaan verteren.
WEL composteerbaar
Aardappelschillen (ongepoederd)
Bladeren
Doppen van noten
Eierschalen
Grasmaaisel
Groenteresten
Haagscheersel
Keukenrolpapier
Kleine hoeveelheden etensresten
Koffiedik met filter
Mest van GEEN vleesetende huisdieren
Onkruid
Resten van de groente- en siertuin
Schillen van citrus- of andere vruchten
Theezakjes en theebladeren
Versnipperd snoeihout
Verwelkte bloemen en kamerplanten
Zaagmeel en schaafkrullen van onbehandeld houtNIET composteerbaar
Aarde
As uit de kachel of open haard
Beenderen en dierlijk afval
Blik
Broodresten
Hondenpoep
Houtskool
Kattenbakvulling
Kolenresten
Kranten
Kunststof
Metalen
Mosselschelpen
Olie
Plastic
Sauzen
Stof (uit de stofzuiger)
Timmerhout en grof ongesnipperd snoeihout
Vet
Visgraten
Wegwerpluiers
Etensresten
Met etensresten zijn we erg zuinig in en rond de composthoop, omdat deze resten vaak vettig zijn en daardoor vliegen en knaagdieren aantrekken. In kleine hoeveelheden en verspreid over de hoop en onmiddellijk gemengd met het overige materiaal uit de composthoop mag het er bij, maar liever geeft u deze resten aan de kippen (van de buren).
Papier
Papier van de keukenrol, een stuk krantenpapier of het papieren zakje waarin groenten en fruitresten werden verzameld verteren vrij snel, omdat deze voornamelijk uit cellulose bestaan, het hoofdbestanddeel van de meest organische stoffen. Uitstekend is ook het kartonnetje die onder uw slagroomgebakje of taartje heeft gelegen. Deze mag u toch niet bij het oud papier deponeren.
Let op! Niet te veel krantenpapier! De hiervoor gebruikte drukinkt bevat stoffen welke niet op de composthoop thuishoren.
Karton
Karton in uw composthoop of -vat is een uitstekende vervanger voor het geval als u niet over voldoende grof tuinafval beschikt. In stukken gescheurd brengt het karton structuur en lucht tussen het keukenafval.
Tuinafval
Onder tuinafval verstaan we het geheel van reststoffen die bij het onderhoud van de tuin vrijkomen. Welk en hoeveel tuinafval er wordt geproduceerd is afhankelijk van de oppervlakte van de tuin, hoe deze is aangelegd en hoe deze tuin wordt beheerd.
Is gekozen voor een groot gazon, lange hagen en veel snelgroeiende heesters of bewerk je een groentetuin, dan zal er heel wat afval worden verzameld. Wil je in de herfst, tussen de struiken en vaste planten alle bladeren en takjes verwijderen (wat echter niet zo verstandig is) dan hark je jaarlijks een flinke hoop bij elkaar. Heel anders en veel natuurvriendelijker wordt het wanneer je de herfstbladeren tussen de heesters laat liggen en de verdorde vaste plantenstengels afknipt en ter plaatse als bodembedekker gebruikt. De bodem gaat dan bedekt en beschermd de winter in.
Let op! Met zieke plantendelen is het even opletten. Zet je een voldoende grote composthoop op, waarin de temperatuur tot boven de 50° C stijgt, dan breng je de besmette planten in het midden van de hoop. De ziektekiemen worden dan op enkele dagen – de meeste al op enkele uren – vernietigd. De meeste ziektekiemen sterven in de composthoop bij gebrek aan gastplanten, door concurrentie van de afbraakorganismen die antibiotica uitscheiden (ook in de bodem) en omdat ze verteerd worden. Bij een juiste compostering hoef je helemaal niet te vrezen voor ziekten: integendeel, kwaliteitscompost bevordert de gezondheid van de bodem en van de planten die erin groeien.
Brood
Niet alle schimmels bevorderen het afbraakproces. Oud brood is een goede voedingsbodem voor ongewenste schimmels. Gelukkig zijn kippen, vogels en andere dieren er wel dol op, zodat u uw brood beter aan hen kunt voeren: ze zullen u er dankbaar voor zijn en de vogels zullen u verblijden met hun prachtige gezang!
Onkruiden
Hiervoor enige uitleg. Onkruiden zijn vaak snel groeiende planten die veel organisch materiaal aanmaken. Daarboven bevatten ze naast voedsel, dat ze uit uw bodem hebben gesnoept, tal van stoffen en mineralen die zowel voor de afbraakorganismen, als voor de kwaliteit van de compost interessant zijn. Brandnetel is hiervan een goed bekend voorbeeld. Ze hebben een optimaal vochtgehalte en een goede structuur. Ze doen een intense bro ei in de composthoop ontstaan, zodat alle onkruidzaden en ziektekiemen vernietigd worden. Bij voorkeur wordt het onkruid voor de zaadvorming uitgetrokken en gecomposteerd.
Gazonmaaisel
Van alle groenresten is gazonmaaisel ongetwijfeld het minst geliefde. De wekelijkse productie is in veel tuinen zo hoog, dat de eigen composthoop voor de verwerking te klein is. Gazonmaaisel is zeer waterrijk en heeft totaal geen structuur (geen stevigheid). Een hoop met hoofdzakelijk gazonmaaisel verslijmt na een periode van hevige broei en droogt vervolgens uit tot een onverteerbaar viltig product.
Wat met teveel gras?
Wat we NIET mogen doen is opsluiten in een plastic zak. Hierdoor ontstaat een gistingsproces, waarbij een gas wordt gevormd, dat bij het scheuren of openen van de zak een vreselijke stank verspreidt.
Wat we WEL mogen doen is het teveel aan gazonmaaisel naar het containerpark brengen, hoewel vers gras een fris ruikend en aangenaam materiaal is, dat in de juiste hoeveelheid gemengd en op een goede wijze verwerkt, een waardevolle aanvulling is voor compost. De eerste stap bij de oplossing van het gazonprobleem begint echter bij de aanleg en het onderhoud van het gazon.
Verzamel je meer dan twee kruiwagens grasmaaisel per week, dan heb je ofwel een te grote oppervlakte, ofwel een teveel bemeste grasmat.
Oplossing?
- – Het grasperk verkleinen en voorzien van meer vaste planten.
- – De grasmat wat minder bemesten.
- – Een bepaalde hoek van het gazon maar een paar maal per jaar maaien. Zo verschijnen er al snel allerlei bloeiende kruiden tussen het gras. De zaden van die kruiden trekken heel wat vogels aan en dat is toch ook prachtig?
Wat er dan nog overblijft aan grasmaaisel is wellicht meer in verhouding tot het overige keuken- en tuinafval.
Opmerking:
Beschik je in de zomer over te weinig structuurmateriaal om met het gazonmaaisel te vermengen, dan kun je in de winter een voorraad van snippers of bladeren aanleggen en dit de volgende zomer met kleine hoeveelheid tussen het grasmaaisel mengen. Ik leg zelf na het maaien een maaiselrand aan als afscheiding tussen mijn terrein en dat van de buren, zodat op deze strook geen onkruid zal gaan groeien.
Graszoden
Grond met graswortels welke zijn afgestoken rond de bloemperken of langs de paden mogen niet op de composthoop in verband met de aanwezige aarde.
Haagscheersel
Het is nu echt de tijd van het jaar om de haag te snoeien en een van de meest interessantste materialen voor de composthoop is ongetwijfeld vers haagscheersel. De jonge twijgjes bevatten naast allerlei voedingsstoffen – onder andere kalium, dat in andere materialen wel eens ontbreekt – ook de waardevolle lignine (houtstof), die aan de basis ligt van de humusvorming. De takjes zorgen ook voor een goede luchtdoorstroming in de hoop. Ook een hoop van uitsluitend haagscheersel geeft een goed eindresultaat. De jonge, meestal eenjarige twijgen hebben een beperkte diameter, zodat je ze niet hoeft te versnipperen (hakselen). Enkel de langste takjes worden wat verkort, wat je het beste kan doen door een hoop takken in een kruiwagen te leggen en dan maar lukraak knippen met de heggenschaar.
Alle haagsoorten komen hiervoor in aanmerking:
- – bladverliezers: liguster, berberis, haagbeuk, beuk, enz.
- – groenblijvers: laurierkers (paplaurier), hulst, enz.
- – coniferen: taxus, thuja, chamaecyparis, enz.
Het haagscheersel moet wel na het knippen van de haag aan de hoop worden toegevoegd om uitdroging te vermijden.
Tot zover dan weer de bijdrage voor deze maand. De eerstvolgende keer zullen we hier verder op ingaan, want per slot van rekening kunt u erg veel leren van het thuiscomposteren.
Wat doe je met je herfstbladeren?
Net als grasmaaisel komen ook herfstbladeren tijdens een beperkte periode van het jaar massaal voor. Omdat ze in de composthoop samenkleven, is het voor de lucht zeer moeilijk om tussen de bladeren door tot in de hoop door te dringen. Ook hier is dus de boodschap: mengen met andere groenresten. Dat kunnen houtsnippers zijn of haagscheersel. Stugge bladeren die minder samenkleven kunnen bij het grasmaaisel van de laatste maaibeurt gemengd worden.
Mits een of twee omzettingen – dit om een goede verluchting te verzekeren – zijn herfstbladeren zeer goed composteerbaar en leveren ze een luchtige en aangenaam ruikende bladgrond, die van grote waarde is voor de structuurverbetering van onze tuingrond.
Onverteerbare bladeren zijn een ideale bodembedekking. Door de bodem te bedekken met een dik pak bladeren te beschermen we deze tegen slagregen, uitdroging en vorst. Ontelbare bodemorganismen doen zich aan het verterend blad tegoed, verrijken en doorwoelen de bodem en trekken vogels en egels aan.
Voor de composthoop komen alle soorten bladeren in aanmerking. Sommige bladeren verteren wat langzamer. Voorbeelden hiervan zijn de beuk, de eik en de notelaar. Je kan deze bladeren evenwel als een afzonderlijke hoop opzetten en tijdens de volgende zomer (halfverteerd) gebruiken als structuurmateriaal bij het composteren van grasmaaisel.
Wat die je met het snoeihout?
Dikker snoeihout verteert langzaam in de composthoop. Takken van meer dan 1 cm doorsnede worden daarom bij voorkeur versnipperd. Door de aanwezigheid van houtstoffen, voedingselementen en structuurverbeterende eigenschappen zijn verse snippers een waardevolle aanvulling van de composthoop. Wanneer je snoeihoutsnippers aan de composthoop toevoegt, moet je er wel aan denken dat hout een vrij laag vochtgehalte heeft, nl. 40 à 50 % ten opzichte van 70 à 80 % in het overige tuinafval. Het beste is om dan tijdens het hakselen de snippers met water te besproeien met een gieter of een tuinslang, want eenmaal uitgedroogd neemt het hout erg moeilijk water op.
De hakselaar
Wie zich een hakselaar wil aanschaffen moet op het volgende letten:
De machine moet stevig zijn om aan hevige trillingen weerstand te kunnen bieden. De machine moet ook onderhoudsvriendelijk en natuurlijk het liefst geluidsarm zijn. Behalve voor het snoeihout komt een hakselaar ook in aanmerking voor het verkleinen van snoeisel van klim- en vaste planten, stengels van zonnebloemen. Daarnaast kun je de snippers uitstekend gebruiken voor je tuinpad of als bodembedekker om onkruidgroei tegen te gaan.
Als hakselaar zou ik kiezen voor dubbelgebruik:
- Voordeel: messen die de ingevoerde takjes verbrijzelen en messen die van het aangeboden hout fijne regelmatige snippers afsnijden.
- Nadeel: ze maken nogal wat lawaai.
Je kan ook kiezen voor een hakselaar met een traag draaiende frees:
- Voordeel: veel minder lawaai, waardoor het ook de ´fluisterhakselaar´ wordt genoemd.
- Nadeel: deze machines zijn een stuk duurder.
Zaagmeel en houtkrullen
Zaagmeel (zaagsel) van onbehandeld hout is bruikbaar als bijmenging tussen het groenafval. Houtkrullen laten beter lucht door en genieten daarom de voorkeur. Zowel het zaagmeel als de houtkrullen zijn uitgesproken koolstofrijke materialen die met water- en voedselrijke reststoffen moeten worden aangelengd. Houtkrullen van geïmpregneerd hout mag in géén geval in de composthoop terecht komen, noch aangewend worden als mulch!
Mest van kleine huisdieren
Het is sterk aan te raden om mest van kleine huisdieren zoals een konijn of cavia, enz. Te composteren, alvorens het aan te wenden in de tuin. Mest is een stikstofrijk product. Wanneer je zelf huisdieren houdt, let er dan op om voldoende stro te gebruiken. Stro dat ook zonder mest gecomposteerd kan worden zorgt voor structuur in de hoop en brengt lignine aan. Het is precies het stro dat van stalmest een goede humusbron maakt. De voedingsstoffen blijven bij gecomposteerd mest beter beschikbaar voor de plant dan wanneer vers mest wordt gebruikt.
Bronnen
Herman Tebbes 2004, bewerking Rudi Van Overloop 2008.
Bron Geurende tuinen – ISBN 9051122020
Fotomateriaal uit tuin Ruud Van Kerrebroeck
Dossier thuiscomposteren – met medewerking van Vlaco en IVVA
